નોંધ: આ બ્લોગ બહારના બ્લોગર દ્વારા લખાયેલો છે. આ પોસ્ટમાં વ્યક્ત કરાયેલા મતો અને મંતવ્યો ફક્ત લેખકના છે.

ભારતમાં ક્રિપ્ટો રોકાણકારો રોકાણ કરવા માટે ઉતાવળા હતા, પરંતુ વિધાનમંડળ હજુ પણ રમત રમી રહ્યું છે. દેશમાં ક્રિપ્ટોના ભાવિ માટે ક્રિપ્ટોની કરવેરા પદ્ધતિ કઠોર અને નિરાશાજનક હોવાનું માનવામાં આવે છે. શું ભારતે ક્રિપ્ટોને નકારવામાં આટલી ઉતાવળ કરવી જોઈએ? શું તેમાં આગળ વધવાનો કોઈ અલગ રસ્તો હોઈ શકે છે? આ લેખમાં આપણે સામાન્ય રીતે ક્રિપ્ટોનું નિયમન કેવી રીતે કરી શકાય છે તે વિશે જાણીશું.

નિયમનની જરૂરિયાત

ચાલો પહેલા આને ધારાશાસ્ત્રીના પરિપ્રેક્ષ્યમાં જોઈએ. તેઓ ક્રિપ્ટોને મની લોન્ડરિંગ અને અન્ય ગેરકાયદેસર પ્રવૃત્તિઓ માટે ઉત્તમ સક્ષમકર્તા તરીકે જુએ છે. ક્રિપ્ટો માર્કેટ ‘પમ્પ એન્ડ ડમ્પ’ સ્કીમ્સ, નકલી ટ્રેડિંગ વોલ્યુમ્સ, છેતરપિંડી વગેરે માટે પણ મોટે ભાગે સંવેદનશીલ છે. અમુક ખરાબ ખેલાડીઓ કાયદા અમલીકરણ એજન્સીઓથી સંપૂર્ણપણે છૂપી રીતે તેમની ઓળખ અનામી રાખીને ટ્રાન્ઝેકશન કરી શકે છે. વધુમાં, જો આપણી અર્થવ્યવસ્થા ક્રિપ્ટો પર વધુને વધુ નિર્ભર થાય છે, તો તેના માટે ઘણા નાણાકીય જોખમો વધી શકે છે.

ઉપરોક્ત તમામ સમસ્યાઓ હોવા છતાં, તે વ્યાજબી રીતે ક્રિપ્ટોને નિયંત્રિત કરવા માટે નુકસાન કરતાં વધુ સારું કરશે. ક્રિપ્ટો-સંબંધિત તકનીકો ફિનટેક ક્ષેત્રમાં વધુ નવીનતાઓની શક્યતા વધારે છે. આ નવીનતાઓ એવા દેશોમાં થાય છે જે ક્રિપ્ટોને આવકારતા હોય છે. ક્રિપ્ટો સામેના કઠોર પગલાં લોકોને કાનૂની માર્ગ અપનાવવાથી નિરાશ કરશે અને ટ્રાન્ઝેકશન કરવા માટે ખોટા માર્ગો અને જોખમી માધ્યમો શોધશે.

તેનું નિયમન કેવી રીતે કરવું જોઈએ?

જ્યારે નીતિ ઘડવાની અને નિયમો પસાર કરવાની વાત આવે ત્યારે હું વ્યક્તિગત રીતે તદ્દન ઓછી લાયકાત ધરાવતો હોઈ શકું છું, પણ હું ચોક્કસપણે ઈનપુટ્સ ઓફર કરી શકું છું જેને ધ્યાનમાં લઈ શકાય છે:

• લોકો ક્રિપ્ટોમાં ટ્રાન્ઝેક્શન કરી શકે તેવા માધ્યમોની સંખ્યા મર્યાદિત કરો : ભલે તમારે ક્રિપ્ટોને ઍક્સેસ કરવા માટે માત્ર ઇન્ટરનેટ કનેક્શનની જ જરૂર હોય, તો પણ સત્તાધીશોથી અનામી કેવી રીતે રહેવું તેની નોંધપાત્ર તકનીકી જાણકારી હોવી જરૂરી છે. તે મોટાભાગના લોકોને તેમની જરૂરિયાતોને સરળ બનાવવા માટે એક્સચેન્જનો ઉપયોગ કરવાની ફરજ પાડે છે. માન્ય ક્રિપ્ટો એક્સચેન્જો દ્વારા જ ક્રિપ્ટોનો ઉપયોગ કરવો ફરજિયાત કરી શકાય છે. આ મોટાભાગના ક્રિપ્ટો ગ્રાહકોને એક છત નીચે લાવે છે જ્યાં તેનું નિયમન કરવું સરળ છે.
• ક્રિપ્ટોમાં વ્યવહાર કરવા માટે અલગ લાઇસન્સ : જેમ આપણી પાસે નોન-બેંકિંગ ફાઇનાન્સિયલ કંપનીઓ (NBFC) વગેરે માટે અલગ નોંધણી અને બેંકિંગ લાયસન્સ હોય છે, તેમ આપણી પાસે ક્રિપ્ટોમાં વ્યવહાર કરવા માટે અલગ નોંધણી અથવા અલગ લાયસન્સ હોઈ શકે છે. આનાથી ક્રિપ્ટો એક્સચેન્જોનું નિયમન કરી શકાય.
• એક નિયમનકારી સંસ્થાની સ્થાપના કરવી: આપણી પાસે બેંકિંગ ક્ષેત્રના નિયમનનું ધ્યાન રાખવા માટે ભારતીય રિઝર્વ બેંક (RBI), સિક્યોરિટીઝ માર્કેટ પર નજર રાખવા માટે સિક્યોરિટીઝ અને એક્સચેન્જ બોર્ડ ઓફ ઈન્ડિયા (SEBI) છે, તેમ ક્રિપ્ટો સ્પેસમાં શાસનની કાળજી લેવા આપણી પાસે એક અલગ સંસ્થા સ્થાપી શકાય.
• ક્રિપ્ટો ગ્રાહકો માટે ફરજિયાતપણે KYC ધોરણો: આ નિયમનકારી સંસ્થા સૂચવી શકે છે કે તમામ ગ્રાહકોએ તેમની ઓળખ ચકાસવા માટે દસ્તાવેજો સબમિટ કરવા જરૂરી છે, જે બેંકો દ્વારા અનુસરવામાં આવતા KYC ધોરણોને અનુરૂપ છે. ક્રિપ્ટો ટ્રાન્ઝેક્શનમાં અનામીપણાની સમસ્યા આ કિસ્સામાં ઉકેલાઈ જશે.
• ઉચ્ચ–મૂલ્યની સંપત્તિની ખરીદી માટે ફરજિયાતપણે ઓળખના ઉચ્ચ ચકાસણી ધોરણો: મની લોન્ડરિંગ ત્રણ મૂળભૂત તબક્કામાં થાય છે: પ્લેસમેન્ટ, લેયરિંગ અને ઇન્ટિગ્રેશન એટલે કે એકીકરણ. ઉપરોક્ત તમામ પગલાં હોવા છતાં, ગેરકાયદેસર પ્રવૃત્તિઓને ભંડોળ પૂરું પાડવાના સાધન તરીકે ક્રિપ્ટોનો ઉપયોગ કરતા ખરાબ ખેલાડીઓ હજી પણ હશે. તેઓને આખરે તેમના નફાનો ઉપયોગ ઉચ્ચ-મૂલ્યની અસ્કયામતો સાચી રીતે ખરીદવા માટે કરવાની જરૂર પડશે. આમ, એક ટોચમર્યાદા નિર્ધારિત કરી શકાય છે જેની બહાર બહુવિધ ઓળખ પુરાવાઓ રજૂ કરવા ફરજિયાત હશે, જેની ચકાસણી કરવામાં આવશે અને તે ખરીદી પ્રક્રિયાનો અભિન્ન ભાગ બનશે. 
• આંતરરાષ્ટ્રીય નિયમનકારી સંસ્થાઓ સાથે સહકાર: મોટા પાયે મની લોન્ડરિંગ માત્ર એક દેશની ભૌગોલિક સીમાઓ સુધી મર્યાદિત નથી. વધુમાં, એક્સચેન્જોની આંતરરાષ્ટ્રીય ઉપસ્થિતિ પણ હોઈ શકે છે. શંકાસ્પદ ટ્રાન્ઝેકશનની પ્રામાણિકતા ચકાસવા માટે ખાસ કરીને ક્રિપ્ટો ટ્રાન્ઝેક્શન પર લક્ષિત માહિતી-વહેંચણીનું મિકેનિઝમ સેટ કરવું એ સમજદારીભર્યું રહેશે. આ રેવન્યુ લીકેજની સમસ્યાને ઉકેલવામાં પણ મદદ કરશે.
• ક્રિપ્ટો–અનામતનો સંચય: તેના આર્થિક હિતોની રક્ષાના ભાગરૂપે, ભારતે મોટા પ્રમાણમાં વિદેશી હૂંડિયામણ ભંડાર એકઠા કર્યા છે. તે કદાચ એ જ રીતે ક્રિપ્ટો અનામતોને હોલ્ડ કરવામાં મદદ કરશે. 

નિષ્કર્ષ

ક્રિપ્ટો સ્પેસમાં નિયમનો લાવવાનું કોઈ પણ રીતે સરળ અથવા સહેલું કાર્ય નથી. જો કે, ભારતના યુવાનોમાં ક્રિપ્ટોની લોકપ્રિયતા વધવાની સાથે, નિયમન અને રોકાણ અને નવીનતાની સુવિધા આપતી વ્યાજબી કરવેરા નીતિ લાવવી ફાયદાકારક રહેશે. ફાયદો સરકાર માટે નવા ટેક્સ એવન્યુના સ્વરૂપમાં પણ આવી શકે છે.